Types of Pranayam :plawini, murchchha, Bhastrika and Bhramari
You can read information in Marathi.
१) भस्त्रिका
भस्त्रिका या संस्क्रुत शब्दाचा अर्थ 'भट्टीचा भाता' असा आहे.या प्राणायामात लोहाराच्या भात्याप्रमाणे जोरात हवा आत घेतली जाते व बाहेर फेकली जाते;म्हणून या प्राणायामास भस्त्रिका असे नाव पडले आहे.
कृती-
१) पद्मासनात किंवा सिद्धासनात बसा.
२) शरीर ,मान व डोके ताठ ठेवा आणि तोंड बंद करा
३) लोहाराच्या भात्याप्रमाणे पाच ते दहा वेळा जलद व जोराने श्वास घ्या व तितक्याच जोराने श्वास सोडा .
४) साधकाने जलद श्वास आत घ्यावा व सोडावा म्हणजे पूरक व रेचक यांचे एक आवर्तन पूर्ण होईल.
५)हे आवर्तन पूर्ण होईल तेंव्हा साधकाने दीर्घ श्वास घ्यावा.
६)शक्य होईल तितका वेळ श्वास रोखून धरावा आणि त्यानंतर संपूर्ण श्वास बाहेर सोडावा.
फायदे:
१) कफ ,पित्त व वायूने होणाऱ्या व्याधी नाहिशा होतात.
२) फुफ्फुसे मजबूत होतात.
३)हृदय आणि डोके याना शुद्ध हवा मिळते.
४)रक्त शुद्ध होते,शरीरातील विषद्रव्ये कमी होतात.
५)बुद्धी प्रगल्भ बनून निर्णयक्षमतेत वाढ होते.
६) नाडीशुद्धी होते.
२) भ्रामरी
भ्रामरी हा शब्द भ्रमर शब्दावरून आला आहे .यात ओंकार वा हुंकारयुक्त आवाज केला जातो. हा आवाज भुंगाच्या आवाजासारखा असल्याने ,या प्राणायामास भ्रामरी म्हणतात.
कृती
१) पद्मासन किंवा सिद्धासनात बसा.
२)भुंगाच्या आवाजासारखा आवाज काढत ,दोन्ही नाकपुड्यातून जोराने श्वास खेचा आणि बाहेर काढा.
३) शरीर घामाने निथळेपर्यंत ही क्रिया करा.
४) शेवटी नाकाद्वारे शक्य तितका दीर्घ श्वास घ्या.आता जितका वेळ रोखता येईल ,तितका वेळ रोखून ठेवा.
५)त्यानंतर दोन्ही नाकपूड्याद्वारे श्वास बाहेर सोडा.
फायदे:-
१) मन प्रसन्न राहते.
२)गळ्याचे रोग बरे होतात आणि आवाज कर्णप्रिय होतो
३) मानसिक तणाव ,अस्वस्थता ,उच्च रक्तदाब आणि हृदयाचे रोग इ. मध्ये फायदा होतो
४)मानसिक समस्या आणि कायम बेचैन असणाऱ्या लोकांसाठी हा प्रकार उपयुक्त आहे.
३) मूर्च्छा प्राणायाम:-
या प्राणायामात साधकाची स्थिती मूर्च्छावस्थेप्रमाणे होते. तो भानरहित होतो;म्हणून या प्राणायामास मूर्च्छा म्हणतात.
कृती :-
१)स्वतःला अनुकूल वाटेल अशा आसनस्थितीत बसा.
२)नंतर जालंधरबंध करून कुंभक करा व मूर्च्छा येईपर्यंत कुंभक चालू ठेवा.
३)नंतर दोन्ही नाकपूडयाद्वारे रेचक करा.
४)पूर्ण शरीर काही सेकंद सैल सोडा. शारिरिक व मानसिक दृष्ट्या हलकेपणा अनुभवा येते.
फायदे:-
१) या प्राणायामात मन भानरहित होते ,त्यामुळे साधकाला निरामय आनंद प्राप्त होतो.
२) मनाची चंचलता व अस्थिरता थांबते.
३) यामुळे मानसिक तणाव ,अस्वस्थता ,उच्च रक्तदाब व हृदयाचे रोग या व्याधीमध्ये फायदा होतो.
४)ध्यानाची पूर्व तयारी करण्यासाठी हा प्रकार उपयोगी ठरतो.
४) प्लाविनी
प्लाविनी या शब्द संस्कृतमधील प्लु धातूंवरून बनला आहे .प्लाविनी म्हणजे पोहायला लावणारी या प्राणायामामुळे साधकाला पाण्यावर पोहण्याची क्षमता प्राप्त होते यासाठी कौशल्याची जरुरी असते या प्राणायामाचा दीर्घ सरावाने साधक अथांग सागरातही पुष्कळ वेळपर्यंत पोहु शकतो त्याचे शरीर कमलपत्राप्रमाणे पाण्यावर तरंगत राहते .
कृती
१) सुरुवातीला हा प्रकार सिद्धासनात अथवा वज्रासनात बसून करावा .
2 नंतर उभे राहून किंवा झोपुनही हा प्राणायाम करता येतो
3) बैठक स्थिती घेतल्यावर दोन्ही नाकपुड्याने रेचक करून कुंभक करावा व जालंधर बंध लावावा .
४)शेवटी दोन्ही नाकपुड्यानी जोरात रेचक करावा .
५) जालंधर बंधामुळे हवा आतड्यात भरते .
६)आवश्यक वाटल्यास ढेकर देऊन व उडडियान बंधानेही हवा बाहेर काढली जाऊ शकते .
फायदे
१) प्लाविनी प्राणायाम करणारा साधक अनेक दिवसापर्यंत अन्नाशिवाय ,म्हणजे केवळ हवेवर राहू शकतो .
२) रक्ताभिसरनाची क्रिया अत्यंत वेगाने होते त्यामुळे शरीरातील अशुद्ध घटक नाहीसे होतात.
३) पोटाचे विकार नाहीसे होतात.
४) शरीरातील दूषित हवा बाहेर पडते.
----------------/---------------------/----------------------
You can read information in Marathi.
भस्त्रिका या संस्क्रुत शब्दाचा अर्थ 'भट्टीचा भाता' असा आहे.या प्राणायामात लोहाराच्या भात्याप्रमाणे जोरात हवा आत घेतली जाते व बाहेर फेकली जाते;म्हणून या प्राणायामास भस्त्रिका असे नाव पडले आहे.
कृती-
१) पद्मासनात किंवा सिद्धासनात बसा.
२) शरीर ,मान व डोके ताठ ठेवा आणि तोंड बंद करा
३) लोहाराच्या भात्याप्रमाणे पाच ते दहा वेळा जलद व जोराने श्वास घ्या व तितक्याच जोराने श्वास सोडा .
४) साधकाने जलद श्वास आत घ्यावा व सोडावा म्हणजे पूरक व रेचक यांचे एक आवर्तन पूर्ण होईल.
५)हे आवर्तन पूर्ण होईल तेंव्हा साधकाने दीर्घ श्वास घ्यावा.
६)शक्य होईल तितका वेळ श्वास रोखून धरावा आणि त्यानंतर संपूर्ण श्वास बाहेर सोडावा.
फायदे:
१) कफ ,पित्त व वायूने होणाऱ्या व्याधी नाहिशा होतात.
२) फुफ्फुसे मजबूत होतात.
३)हृदय आणि डोके याना शुद्ध हवा मिळते.
४)रक्त शुद्ध होते,शरीरातील विषद्रव्ये कमी होतात.
५)बुद्धी प्रगल्भ बनून निर्णयक्षमतेत वाढ होते.
६) नाडीशुद्धी होते.
२) भ्रामरी
भ्रामरी हा शब्द भ्रमर शब्दावरून आला आहे .यात ओंकार वा हुंकारयुक्त आवाज केला जातो. हा आवाज भुंगाच्या आवाजासारखा असल्याने ,या प्राणायामास भ्रामरी म्हणतात.
कृती
१) पद्मासन किंवा सिद्धासनात बसा.
२)भुंगाच्या आवाजासारखा आवाज काढत ,दोन्ही नाकपुड्यातून जोराने श्वास खेचा आणि बाहेर काढा.
३) शरीर घामाने निथळेपर्यंत ही क्रिया करा.
४) शेवटी नाकाद्वारे शक्य तितका दीर्घ श्वास घ्या.आता जितका वेळ रोखता येईल ,तितका वेळ रोखून ठेवा.
५)त्यानंतर दोन्ही नाकपूड्याद्वारे श्वास बाहेर सोडा.
फायदे:-
१) मन प्रसन्न राहते.
२)गळ्याचे रोग बरे होतात आणि आवाज कर्णप्रिय होतो
३) मानसिक तणाव ,अस्वस्थता ,उच्च रक्तदाब आणि हृदयाचे रोग इ. मध्ये फायदा होतो
४)मानसिक समस्या आणि कायम बेचैन असणाऱ्या लोकांसाठी हा प्रकार उपयुक्त आहे.
३) मूर्च्छा प्राणायाम:-
या प्राणायामात साधकाची स्थिती मूर्च्छावस्थेप्रमाणे होते. तो भानरहित होतो;म्हणून या प्राणायामास मूर्च्छा म्हणतात.
कृती :-
१)स्वतःला अनुकूल वाटेल अशा आसनस्थितीत बसा.
२)नंतर जालंधरबंध करून कुंभक करा व मूर्च्छा येईपर्यंत कुंभक चालू ठेवा.
३)नंतर दोन्ही नाकपूडयाद्वारे रेचक करा.
४)पूर्ण शरीर काही सेकंद सैल सोडा. शारिरिक व मानसिक दृष्ट्या हलकेपणा अनुभवा येते.
फायदे:-
१) या प्राणायामात मन भानरहित होते ,त्यामुळे साधकाला निरामय आनंद प्राप्त होतो.
२) मनाची चंचलता व अस्थिरता थांबते.
३) यामुळे मानसिक तणाव ,अस्वस्थता ,उच्च रक्तदाब व हृदयाचे रोग या व्याधीमध्ये फायदा होतो.
४)ध्यानाची पूर्व तयारी करण्यासाठी हा प्रकार उपयोगी ठरतो.
४) प्लाविनी
प्लाविनी या शब्द संस्कृतमधील प्लु धातूंवरून बनला आहे .प्लाविनी म्हणजे पोहायला लावणारी या प्राणायामामुळे साधकाला पाण्यावर पोहण्याची क्षमता प्राप्त होते यासाठी कौशल्याची जरुरी असते या प्राणायामाचा दीर्घ सरावाने साधक अथांग सागरातही पुष्कळ वेळपर्यंत पोहु शकतो त्याचे शरीर कमलपत्राप्रमाणे पाण्यावर तरंगत राहते .
कृती
१) सुरुवातीला हा प्रकार सिद्धासनात अथवा वज्रासनात बसून करावा .
2 नंतर उभे राहून किंवा झोपुनही हा प्राणायाम करता येतो
3) बैठक स्थिती घेतल्यावर दोन्ही नाकपुड्याने रेचक करून कुंभक करावा व जालंधर बंध लावावा .
४)शेवटी दोन्ही नाकपुड्यानी जोरात रेचक करावा .
५) जालंधर बंधामुळे हवा आतड्यात भरते .
६)आवश्यक वाटल्यास ढेकर देऊन व उडडियान बंधानेही हवा बाहेर काढली जाऊ शकते .
फायदे
१) प्लाविनी प्राणायाम करणारा साधक अनेक दिवसापर्यंत अन्नाशिवाय ,म्हणजे केवळ हवेवर राहू शकतो .
२) रक्ताभिसरनाची क्रिया अत्यंत वेगाने होते त्यामुळे शरीरातील अशुद्ध घटक नाहीसे होतात.
३) पोटाचे विकार नाहीसे होतात.
४) शरीरातील दूषित हवा बाहेर पडते.
----------------/---------------------/----------------------
No comments:
Post a Comment
leave your response.
तुम्हाला आजची पोस्ट कशी वाटली ?जर पोस्ट आवडली तर comments करा.. तुम्ही माझ्या ब्लोगला भेट दिलात ते माझ्यासाठी पुष्कळ आहे.